"TURKİSTONDA JADİDCHİLİK HARAKATİ: MİLLİY UYG‘ONİSH VA MA’RİFATPARVARLİKNİNG POYDEVORİ"

Authors

  • Rahmatullayeva Bahora Shavkat qizi Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: jadidchilik, ma’rifatparvarlik, Turkiston ziyolilari, yangi usul maktablari, milliy uyg‘onish, Ismoil Gaspirali, mustamlakachilik, tenglik, adolat, ma’naviy yuksalish., Keywords: Jadidism, enlightenment, Turkestan intellectuals, new method schools, national awakening, Ismail Gaspirali, colonialism, equality, justice, spiritual upliftment., Ключевые слова: джадидизм, просвещение, интеллектуалы Туркестана, школы нового метода, национальное пробуждение, Исмаил Гаспринский, колониализм, равенство, справедливость, духовное возвышение.

Abstract

Annotatsiya: Ushbu maqola Turkistonda jadidchilik harakatining vujudga kelishi, uning ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotdagi o‘rni, shuningdek, ma’rifatparvarlik g‘oyalarining milliy uyg‘onishdagi ta’sirini o‘rganadi. Tadqiqotda 19-asrning ikkinchi yarmida Rossiya imperiyasining Turkistonni mustamlaka sifatida bosib olishi natijasida jadidchilikning paydo bo‘lish shart-sharoitlari, yangi usul maktablarining tashkil topishi va jadid ziyolilarining faoliyati tahlil qilinadi. Ismoilbek Gaspirali, Mahmudxo‘ja Behbudiy, Abdulla Avloniy kabi yetakchi shaxslarning ma’rifiy islohotlar va milliy ozodlik harakatlaridagi roli alohida e’tiborga olinadi. Maqolada podsho Rossiyasining Turkistondagi mustamlakachilik siyosati va uning jadidchilik harakatiga ta’siri, shuningdek, “Tarjimon” gazetasining xalqni ma’rifatga undashdagi ahamiyati yoritiladi. Tadqiqot IMRAD tuzilmasiga asoslanib, jadidchilikning o‘zbek xalqining ma’naviy-intellektual yuksalishiga qo‘shgan hissasi, zamonaviy ta’lim tizimidagi merosi va fojiali taqdiri muhokama qilinadi.

Abstract
This article explores the emergence of the Jadid movement in Turkestan, its role in social-political and cultural life, and the impact of enlightenment ideas on national awakening. The study analyzes the conditions that led to the rise of Jadidism following the Russian Empire’s colonization of Turkestan in the second half of the 19th century, the establishment of new method schools, and the activities of Jadid intellectuals. The contributions of key figures such as Ismailbek Gaspirali, Mahmudkhoja Behbudiy, and Abdulla Avloniy to educational reforms and national liberation movements are highlighted. The article also examines the Russian Empire’s colonial policies in Turkestan, their impact on the Jadid movement, and the role of the “Tarjimon” newspaper in promoting enlightenment. Structured according to the IMRAD framework, the study discusses the Jadid movement’s contribution to the spiritual and intellectual upliftment of the Uzbek people, its legacy in modern education systems, and its tragic fate.

Аннотация
Данная статья посвящена исследованию возникновения джадидского движения в Туркестане, его роли в общественно-политической и культурной жизни, а также влиянию идей просвещения на национальное пробуждение. В работе анализируются условия формирования джадидизма в результате колонизации Туркестана Российской империей во второй половине XIX века, создание школ нового метода и деятельность джадидских интеллектуалов. Особое внимание уделяется вкладу таких ключевых фигур, как Исмаилбек Гаспринский, Махмудходжа Бехбудий и Абдулла Авлоний, в образовательные реформы и национально-освободительные движения. Рассматриваются колониальная политика Российской империи в Туркестане, ее влияние на джадидское движение, а также значение газеты «Тарджиман» в популяризации просвещения. Исследование, построенное по структуре ИМРАД, обсуждает вклад джадидизма в духовно-интеллектуальное возвышение узбекского народа, его наследие в современной системе образования и трагическую судьбу.

Published

2025-10-16