FAKE XABAR YOKI YOLGʻON AXBOROTGA QARSHI IMMUNITETNI SHAKLLANTIRISH
Keywords:
Kalit soʻzlar: Yolgʻon xabar, Dezinformatsiya, Kognitiv immunitet, Emlash Nazariyas, Tanqidiy fikrlash ,Axborot savodxonligi ,Prebunking (Oldindan rad etish) ,Debunking (Rad etish), Keywords: Fake news, Disinformation, Cognitive immunity, Inoculation Theory, Critical thinking, Information literacy, Prebunking, Debunking., Ключевые слова : Фейковые новости, Дезинформация, Когнитивный иммунитет, Теория прививки ,Критическое мышление, Информационная грамотность, Пребанкинг (Предварительное опровержение), Дебанкинг (Опровержение)Abstract
Ushbu ilmiy maqola axborotga toʻyingan jamiyatda yolgʻon xabar (dezinformatsiya) muammosiga qarshi shaxsiy va kognitiv immunitetni shakllantirishning nazariy va amaliy asoslarini tahlil qiladi. Maqolada Kognitiv Immunitetning shakllanishi Emlash Nazariyasi (Inoculation Theory) nuqtai nazaridan yoritilgan boʻlib, bu nazariya axborotni oldindan rad etish (prebunking) strategiyasining asosini tashkil etishi koʻrsatilgan. Asosiy eʼtibor fuqarolarning axborot savodxonligini, tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga qaratiladi. Shuningdek, dezinformatsiya yaratuvchilari qoʻllaydigan manipulyatsiya usullarini aniqlash va ularni rad etish (debunking) mexanizmlari, kognitiv xatolarga moyillikni pasaytirish usullari ilmiy metodologiya asosida batafsil bayon etilgan.
This scholarly article analyzes the theoretical and practical foundations for building personal and cognitive immunity against the problem of fake news (disinformation) in an information-saturated society. The formation of Cognitive Immunity is explained from the perspective of Inoculation Theory, highlighting its role as the basis for the prebunking strategy. The primary focus is on developing citizens' information literacy and critical thinking skills. Furthermore, mechanisms for identifying manipulation techniques used by disinformation creators and methods for debunking them, along with techniques for reducing susceptibility to cognitive biases, are detailed using a scientific methodology.
Данная научная статья анализирует теоретические и практические основы формирования личного и когнитивного иммунитета против проблемы фейковых новостей (дезинформации) в информационно насыщенном обществе. Формирование Когнитивного Иммунитета освещается с точки зрения Теории прививки (Inoculation Theory), которая, как показано, лежит в основе стратегии предварительного опровержения (пребанкинга). Основное внимание уделяется развитию навыков информационной грамотности и критического мышления граждан. Кроме того, на основе научной методологии подробно описаны механизмы выявления методов манипуляции, используемых создателями дезинформации, и способы их опровержения (дебанкинга), а также методы снижения восприимчивости к когнитивным искажениям.