ҚАРАҚАЛПАҚ ФОЛЬКЛОРЫНДАМИЛЛИЙМУЗЫКА САЗ ƏСПАБЛАРЫАРҚАЛЫОҚЫЎШЫЛАРДЫРУЎХЫЙ-ƏДЕП ИКРАМЛЫҚ ТƏРБИЯЛАЎДЫҢ ƏҲМИЙЕТИ
Keywords:
Музыкалық саз əспаблары туўралы, олардың шығып келиўи, қурлысы, даўыс тембри ҳаққында уллы илимпаз Абу Али Ибн Сино “Шыпа китаб”, “Билим китаб”, “Музыка илими ҳаққында рисола” т.б, китапларында көп ғана баҳалы илимий пикирди айтады.Оның айтыўы бойынша: “Тар қаншелли узын болса, даўыс соншелли пəс шығады. Керсинше, тар қаншелли қысқа болса, даўыс соншелли бəлент шығады. Сондай-ақ даўыслардың пəс ямаса бəлент болыўы үплеп шертилетуғын саз əспаблар каналының диаметрине дt байланыслы болады,” деп көрсетеди.Abstract
Қарақалпақ халқы ерте заманлардан баслап-ақ өзиниң көптараўлы бай музыка искусствосына ийе екенлиги мəлим. Усы музыка мəдениятының раўажланыўында саз əспаблары үлкен роль атқарып келеди. Саз əспаблары қарақалпақ музыка мəдениятында Орта Азия халықлары искусствосы қатарында көп əсирлик тарийхына ийе. Орайлық Азия халықларының тығыз экономикалық байланысы, этнография, əдебият ҳəм искусствосының, соның ишинде музыкалық саз əспаблары жақынлығы ҳəм де түркий тиллес болып мəдениятының улыўма бир бағдарда раўажланғанлығы тарийхый дереклерде айқын көринеди. Исскуство менен əдебияттың жəмийетлик турмыстан алатуғын орны, оның халық турмысы менен мудамы бирге раўажланып келетуғын, ол жəмийетлик турмыстағы өзгерислерге қарағанда көркем-өнерде жүдə анық сүўретлейтуғын шығармалардың саз əспаблардың роли үлкен əҳмийетке ийе.
References
1. Моянов Ы.Ж. «Қорақалпоқ халқ мусиқаси асосида ўқувчи-ёшлар
маънавий-ахлоқий фазилатларини шакллантиришнинг хусусиятлари» пед. фан.
(PhD) диссертация Тошкент 2019. 153 б.
2. Адамбаева Т. «Дореволюционная Каракалпакская музыка» Издательство
Каракалпакстан. Нукус-1976 год стр.-46.
3. U.Tusınbaeva G.Kamalova MAKTABGACHA VA KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARGA MUSIQAVIY TARBIYA BERISHDA MUSIQA RAHBARINING O’RNI
4. Dauletbaev T. Q. QORAQALPOQ BAXSHICHILIK SAN’ATINING RIVOJIDA
G ‘AYRATDIN UTEMURATOVNING MEHNATLARI //Вестник музыки и
искусства. – 2024. – Т. 1. – №. 3. – С. 90-94.
5. U.Tusınbaeva G.Kamalova XALÍQ MUZÍKA DÓRETPELERIN HÁM SALT DÁSTÚRLERDI ÚYRENIW ARQALÍ JASLARDI RUWXIY ESTETIKAǴA TÁRBIYALAW
6. U.Tusınbaeva G.Kamalova MEKTEP OQÍWSHÍLARÍNDA MUZÍKA TÁLIMI ARQALÍ ESTETIKALÍQ TÁRBIYA MÁDENIYATÍN QÁLIPLESTIRIW
7. U.Tusınbaeva G.Kamalova JÁHÁN OPERA KÓRKEM ÓNERINDE JUZEPPE VERDI DÓRETIWSHILIGINIŃ ORNI RIGALETTO OPERASINIŃ KÓRINISLERINDEGI ARIYALADIŃ QISQASHA TÚSINIGI .
8. U.Tusınbaeva G.Kamalova OYANÍW DÁWIRI MUZÍKA KÓRKEM ÓNERI
9. U.Tusınbaeva MIRZA ULUǴBEKTIŃ JÁHÁN ILIMINE QOSQAN
10. U.Tusınbaeva ÁJINIYAZ QOSÍQLARÍNÍŃ KÓRKEM ÓNERDEGI ÁHMIYETI
11. U.Tusınbaeva G.Kamalova MUZÍKA OQÍW ORÍNLARÍNDA MUZÍKA ÁDEBIYATÍ PÁNIN OQÍTÍW USÍLLARÍ HÁM WAZIYPALARÍ
