MAKTAB O‘QUVCHILARIDA DEVIANT XULQ-ATVORNING PSIXOLOGIK DETERMINANTLARI: MOTIVATSION OMILLAR VA IJTIMOIY TA’SIRLARNI TAHLIL QILISH
Keywords:
Kalit so‘zlar: Maktab, o‘smirlar, psixologiya, ta’sir omillari, xulq atvor.Abstract
Annotatsiya. Maqolada shaxsning faol shakllanishi, ijtimoiylashuvi va jamiyat me’yorlariga moslashuvi sodir bo‘ladigan ontogenezning muhim davri - o‘smirlik davrida maktab o‘quvchilarida deviant xulq-atvorning psixologik va ijtimoiy determinantlari tahlil qilingan. O‘qitish va atrofdagilar bilan o‘zaro munosabatlar jarayonida o‘smirlarda ijtimoiy kutilmalarga mos kelmaydigan xatti-harakat shakllari namoyon bo‘lishi mumkin - passiv qarshilik ko‘rsatishdan (o‘quv topshiriqlarini e’tiborsiz qoldirish) agressiya, aldash va intizomni buzishgacha. Psixologik mexanizmlar, motivatsion jihatlar va ijtimoiy ta’sirlar, shuningdek, psixoprofilaktika va deviant xulq-atvorni tuzatish usullariga alohida e’tibor qaratilgan. Ishda og‘ishlarning sabablari, ularning tasnifi va og‘ishlarning shakllanishiga hissa qo‘shadigan asosiy omillar batafsil ko‘rib chiqilgan. Empirik tadqiqotlar ichki va tashqi omillarning o‘zaro bog‘liqligini aniqlaydi, bu esa samarali psixologik-pedagogik profilaktika choralarini ishlab chiqishga imkon beradi. Maqolada o‘smirlar rivojlanishining motivatsion, ijtimoiy va hissiy jihatlarini hisobga olgan holda deviant xulq-atvorni o‘rganishga kompleks yondashuv zarurligi asoslangan va ushbu hodisaning ilmiy izohlari keltirilgan.
References
1. Андреева Т. В. Психология социального познания: учеб. пособие. — М.: Аспект Пресс, 2000. — 288 с.
2. Дубровина И. В. Психология: учебник для студентов средних педагогических учебных заведений. — М.: Академия, 2003. — 464 с.
3. Змановская Е. В. Девиантология: психология отклоняющегося поведения: учеб. пособие для студентов вузов. — М.: Академия, 2004. — 288 с.
4. Иванов А. А. Мотивatsiонные факторы девиантного поведения школьников // Вопросы психологии. — 2012. — № 3. — С. 45–58.
5. Клейберг Ю. А. Психология девиантного поведения: учеб. пособие. — М.: ТЦ Сфера, 2001. — 160 с.
6. Менделевич В. Д. Психология девиантного поведения: учеб. пособие для студентов вузов. — СПб.: Речь, 2005. — 445 с.
7. Сидоренко Е. В. Психологические детерминанты девиантного поведения подростков: дис. ... канд. психол. наук. — М., 2008. — 180 с.
8. Deci E. L. Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being / E. L. Deci, R. M. Ryan // American Psychologist. — 2000. — Vol. 55, № 1. — P. 68–78.