ZILZILA OQIBATIDA BINOLARNING TALOFATLANISHIGA SABAB BO‘LADIGAN OMILLARNI O‘RGANISH
Keywords:
zilzila, tabiiy ofat, binolarning talofatlanishi, qurilish materiallari, geologik sharoit, seysmik xavf, qurilish me’yorlari, muhandislik yondashuvlari, nazorat, zilzilabardoshlik.Abstract
Zilzila insoniyat hayotidagi eng xavfli tabiiy ofatlardan biri bo‘lib,
uning oqibatida ko‘plab binolar talofat ko‘radi va jiddiy moddiy hamda ma’naviy zarar
yetadi. Binolarning zilzila ta’sirida buzilishi ko‘plab omillar bilan bog‘liq. Jumladan,
qurilish jarayonida qo‘llaniladigan materiallarning sifati, loyihalash me’yorlariga rioya
qilinmasligi, konstruksiyalarning mustahkamlik darajasi va hududning geologik
sharoiti muhim rol o‘ynaydi. Bundan tashqari, noto‘g‘ri qurilish texnologiyalaridan
foydalanish, arzon materiallarga murojaat qilish va nazoratning yetarli darajada olib
borilmasligi binolarning zilzilaga chidamliligini pasaytiradi. Binolarning joylashuvi
ham katta ahamiyatga ega: yumshoq gruntlarda, seysmik xavfi yuqori hududlarda
qurilgan inshootlar ko‘proq talofat ko‘radi. Shu sababli zilzilabardosh qurilish
me’yorlariga qat’iy rioya etish, zamonaviy muhandislik yondashuvlarini qo‘llash va
qurilish jarayonini nazorat qilish binolarning talofatlanishini kamaytirishning asosiy
omilidir. Mazkur mavzu zilzila oqibatida binolarga yetadigan zararlarning sabablari va
ularni oldini olish yo‘llarini o‘rganishga qaratilgan.
References
1. Мирзаев, А. Сейсмология ва қурилишда сейсмик хавфларни баҳолаш.
Тошкент: Фан нашриёти. 2022. 234-238
2. Karimov, Sh. Zilzilabardosh qurilish asoslari. Toshkent: Innovatsion nashriyot.
2023. 456,462
3. Bozorgnia, Y., & Bertero, V. V. Earthquake Engineering: Seismic Hazard, Analysis,
and Design. Boca Raton: CRC Press. 2022.
4. Chopra, A. K. Dynamics of Structures: Theory and Applications to Earthquake
Engineering (5th ed.). 2021. New Jersey: Pearson.
