ALGORITMLAR NAZARIYASI
Keywords:
Algoritm, Algoritmlar nazariyasi, Asimptotik analiz, Big O notatsiyasi, Murakkablik, Ma’lumotlar tuzilmasi, Samaradorlik, Saralash algoritmlari, Quick Sort, Bubble Sort.Abstract
Ushbu ilmiy maqola "Algoritmlar nazariyasi" fanining fundamental
tushunchalari, asosiy prinsiplari va uning zamonaviy axborot texnologiyalari rivojidagi
beqiyos ahamiyatini atroflicha tahlil qilishga bagʻishlangan. Maqolada algoritmlarning
asosiy xossalari (aniqlik, diskretlilik, natijaviylik, ommaviylik) yoritilib, ularning
turlari (chiziqli, tarmoqlanuvchi, takrorlanuvchi, rekursiv) koʻrib chiqiladi.
Shuningdek, algoritm samaradorligini baholashning markaziy usuli boʻlmish
asimptotik analiz (Big O notatsiyasi)ga alohida e’tibor qaratiladi, chunki u katta
hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlashda algoritmning vaqt va xotira murakkabligini
obyektiv baholash imkonini beradi. Maqolaning metodologik asosi sifatida qiyosiy
tahlil va miqdoriy baholash usullari tanlangan boʻlib, ulardan foydalanib saralash
algoritmlarining (masalan, Bubble Sort va Quick Sort) amaliy samaradorligi turli
oʻlchamdagi ma'lumotlar toʻplamlarida sinovdan oʻtkazilib, olingan natijalar jadvallar
shaklida keltirilgan. Tadqiqot xulosalari shuni koʻrsatadiki, algoritmlar nazariyasini
chuqur oʻrganish yuqori unumdorlikka ega, optimallashtirilgan dasturiy ta'minot
yaratishning kalitidir va bu sohadagi yutuqlar Katta Ma’lumotlar (Big Data), Sun’iy
Intellekt va Kiberxavfsizlik kabi yoʻnalishlarning kelajagini belgilaydi.
References
1.
Cormen, Thomas H. — Introduction to Algorithms (Algoritmlarga kirish) —
Cambridge: The MIT Press, 2009, 1312 bet.2.
Aho, Alfred V., Hopcroft, John E., Ullman, Jeffrey D. — The Design and
Analysis of Computer Algorithms (Kompyuter Algoritmlarini Loyihalash va Tahlil
qilish) — Reading: Addison-Wesley, 1974, 470 bet.3.
Knuth, Donald E. — The Art of Computer Programming, Volume 1:
Fundamental Algorithms (Kompyuter Dasturlash San'ati, 1-tom: Fundamental
Algoritmlar) — Boston: Addison-Wesley Professional, 1997, 650 bet.4.
Ashurov M. — Algoritmlar — Toshkent: Fan va texnologiya, 2018, 12-25
betlar. 5.
Avazov G. — Algoritmlash asoslari — Samarqand: SamDU nashriyoti, 2022,
5-15 betlar.
