“DAUN SINDROMIDA KOGNITIV BUZILISHLAR VA NEYROPSIXOLOGIK O‘ZGARISHLAR HAMDA ULARNING GENETIK VA NEVROBIOLOGIK ASOSLAR”
Keywords:
Daun sindromi, Prefrontal korteks, Kognitiv buzilishlar, DYRK1A, Sinaptik disfunktsiya, Neyroplastiklik, Gen terapiyasi, Neyroprotektor dorilar.Abstract
Mazkur maqolada Daun sindromining neyropsixologik simptomlari, ularning
genetik va neyroanatomik asoslari hamda zamonaviy reabilitatsiya va terapevtik
yondashuvlar tahlil qilingan. Tadqiqotda prefrontal korteks va gipokampusdagi
o‘zgarishlarning sinaptik disfunktsiya va neyronal differensiasiya cheklanishi bilan
bog‘liqligi ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, DYRK1A kabi genlarning ortiqcha
ekspressiyasi asosida yuzaga kelgan miya strukturasi va funksiyasidagi buzilishlar
Daun sindromi uchun xos bo‘lgan kognitiv zaifliklarni yuzaga keltirishi ta’kidlangan.
Maqolada reabilitatsiyaning asosiy yo‘nalishlari – erta pedagogik aralashuv, nutq
terapiyasi, kognitiv va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish kabi chora-tadbirlar tahlil
qilinadi. Shu bilan birga, gen terapiyasi va neyroprotektor moddalarga asoslangan
innovatsion yondashuvlarining istiqbollari yoritilgan. Mualliflar Daun sindromiga ega
shaxslarning
kognitiv
rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlashda
kompleks
personalizatsiyalangan terapiyalarning dolzarbligini asoslab berishgan.
References
1. Antonarakis, S. E., Lyle, R., Dermitzakis, E. T., Reymond, A., & Deutsch, S. (2004).
Chromosome 21 and Daun syndrome: From genomics to pathophysiology. Nature
Reviews Genetics, 5(10), 725–738. https://doi.org/10.1038/nrg1448
2. Gardiner, K. (2010). Molecular basis of pharmacotherapies for cognition in Daun
syndrome. Trends in Pharmacological Sciences, 31(2), 66–73.
3. Lott, I. T., & Dierssen, M. (2010). Cognitive deficits and associated neurological
complications in individuals with Daun’s syndrome. The Lancet Neurology, 9(6), 623
633.
4. Wiseman, F. K., Al-Janabi, T., Hardy, J., Karmiloff-Smith, A., Nizetic, D.,
Tybulewicz, V. L., … & Fisher, E. M. (2015). A genetic cause of Alzheimer disease:
mechanistic insights from Daun syndrome. Nature Reviews Neuroscience, 16(9), 564
574.
5. (Dierssen M., & Herault Y. (2016). Journal of Neuroscience, 36(8), 2517–2528.
https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.3982-15.2016)
6. (Tiano L., & Busciglio J. (2011). Current Gerontology and Geriatrics Research,
2011, 127023. https://doi.org/10.1155/2011/127023 )
7.
(Voronov S. V., et al. (2008). PNAS, 105(32), 11900–11905.
https://doi.org/10.1073/pnas.0804314105 )
8. Зуева, Н. В., & Богданов, М. В. (2018). Когнитивные нарушения при синдроме
Дауна и подходы к их коррекции. Неврология и психиатрия, 7, 33–39.