TIJORAT BANKLARIDA KORRUPSIYANING OLDINI OLISH BO‘YICHA KOMPLAENS NAZORAT TIZIMI SAMARADORLIGINI OSHIRISH MEXANIZMLARI
Keywords:
Korrupsiya, banklar, komplaens nazorat, xalqaro standartlar, sun’iy intelekt, kleptokratlar, “whistleblowing”, AML, shaffoflik, xavf-xatar, raqamlashtirish.Abstract
Ushbu maqolada tijorat banklarida korrupsiyaga qarshi kurashish
komplaens nazorat tizimining xalqaro tajribasi o‘rganiladi. Xususan, rivojlangan
davlatlarning bank-moliya tizimlarida qo‘llaniladigan asosiy yondashuvlar, uslubiyat
va me’yoriy talablarga alohida e’tibor qaratiladi. Maqolada komplaens nazorat tizimi
samaradorligini oshirishda xalqaro standartlar va sun’iy intelekt texnologiyalari rolini
tahlil qilish orqali mamlakatimizdagi tijorat banklari uchun amaliy tavsiyalar ishlab
chiqilgan. Ushbu tavsiyalar tijorat banklarining shaffofligini ta’minlash va xalqaro
maydonda obro‘sini yanada oshirishga qaratilgani bilan ahamiyatlidir. Sababi, banklar
har bir mamlakat iqtisodiyotining muhim bo‘lagi hisoblanib, uning barqarorligi va
samaradorligi iqtisodiy taraqqiyot va moliyaviy xavfsizlik uchun hal qiluvchi
ahamiyatga ega. Shuningdek, bank sohasida korrupsiyaga holatlariga yo‘l qo‘yilishi
nafaqat moliyaviy resurslarning noqonuniy sarf qilinishiga, balki jamiyatda moliya
tizimiga bo‘lgan ishonchning pasayishiga olib keladi. Korrupsiya bank faoliyatining
shaffofligini kamaytiradi, moliyaviy operatsiyalarning qonuniyligini buzadi va oxir
oqibatda iqtisodiy barqarorlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli, bank tizimida
korrupsiyani oldini olish muhim vazifa sifatida belgilanishi, bu sohada samarali
choralar-tadbirlar amalga oshirilshi iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi uchun muhim
hisoblanadi.
References
1.
O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risidagi Qonuni
(so‘nggi
tahriri bilan) — davlat siyosati va qonunchilik asoslarini o‘rganish uchun asosiy hujjat.
2.
— Transparency International — xalqaro
korrupsiyaga qarshi tashkilotning rasmiy sayti va hisobotlari).
3.
https://anticorruption.uz — O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi
kurashish agentligining rasmiy sayti va tahliliy ma’lumotlari).
4.
https://www.worldbank.org/en/programs/anticorruption-for-development
—
World Bank Reports on Anti-Corruption — Jahon bankining korrupsiyaga qarshi
kurash bo‘yicha tahlillari va tavsiyalari.
5.
OECD Anti-Bribery Convention — Jahon iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot
tashkilotining
poraxo‘rlikka qarshi konvensiyasi.
6.
https://www.cmi.no/publications/3134-anti-corruption-reforms-challenges.
Fjeldstad, O.H. and Isaken, J. 2008. Anti-corruption Reforms: Challenges, Effects and
Limits of World Bank Support. Washington DC: Independent Evaluation Group (IEG),
World Bank (IEG Working Paper no. 7) 78 p.
7.
https://knowledgehub.transparency.org/assets/uploads/helpdesk/Successful_ant
icorruption_ reforms.pdf. Marie Chêne, Transparency International 2015. Successful
anti-corruption reforms.
