QORAMOLLARDA OSTEODISTROFIYA VA KETOZNI BASHORAT QILISHDA SUN'IY INTELEKT MODELIDAN FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI

Authors

  • Safarova Lola Ulmasovna Author
  • Fayziyeva Sitora Faxriddinovna Author
  • Raxmatov Raxmonjon Qaxramonovich Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: qoramol, osteodistrofiya, ketoz, sun’iy intellekt, noaniq mantiq, neyrosodik model, veterinariya amaliyoti, erta tashxis, smart-stado.

Abstract

Qoramollarda uchraydigan osteodistrofiya va ketoz metabolik kasalliklari sut 
va  go‘sht  ishlab  chiqarish  samaradorligini  pasaytirib,  fermer  xo‘jaliklariga  katta 
iqtisodiy  zarar  yetkazadi.  Ushbu  kasalliklarni  erta  bashoratlash  va  tashxislash 
hayvonlarning sog‘lig‘ini saqlash hamda xo‘jaliklarning barqarorligini ta’minlashda 
muhim ahamiyatga ega. Tadqiqotda sun’iy intellekt (SI) modellaridan, xususan noaniq 
va  neyrosodik  mantiq  yondashuvlaridan  foydalanilib,  kasalliklarning  rivojlanish 
ehtimolini  oldindan  aniqlash  imkoniyati  yaratildi.  Veterinariya  punktlari  va  fermer 
xo‘jaliklaridan  olingan  klinik  belgilar  hamda  laboratoriya  natijalari  asosida 
prognozlash algoritmlari ishlab chiqildi. Natijalarga ko‘ra, ishlab chiqilgan SI modeli 
osteodistrofiya  va  ketozni  bashoratlashda  92–96%  aniqlikka  erishdi.  An’anaviy 
tashxislash usullariga nisbatan model tezkorligi, inson xatolarining kamayishi va klinik 
belgilar kuchaymasidan oldin ogohlantirish imkoniyatlari bilan ustunlik qildi. Tadqiqot 
natijalari  veterinariya  amaliyotida  SI  modellaridan  foydalanish  tashxis  aniqligi, 
davolash xarajatlarini kamaytirish va mahsuldorlikni oshirishda muhim afzalliklarga 
ega ekanligini ko‘rsatdi. 

References

Adabiyotlar:

1. Muhamediyeva, D.T., Safarova, L.U., Mavlyanov, M.T. Environmental

protection in the farming system. E3S Web of Conferences ., 2024, 480,

02018

3. Muhamediyeva, D.T., Safarova, L.U., Umarov, D.I. Application of a genetic

algorithm in solving problems of environmental protection in agro-industrial

production. E3S Web of Conferences ., 2024, 480, 030210

1. 3.Muhamediyeva, D.T., Safarova, L.U., Ruzikulov, R.F. Expert systems for

diagnostics of infectious diseases in cattle. BIO Web of Conferences, 2023, 71, 01073

4. Muhamediyeva, D.T., Safarova, L.U., Tukhtamurodov, N. Building a fuzzy

sugeno model for diagnosing cattle diseases on the basis of developing a

knowledge base. AIP Conference Proceedings ., 2023, 2817, 020037

5. Muhamediyeva, D.T., Safarova, L.U., Tukhtamurodov, N.. Early diagnostics

of animal diseases on the basis of modern information technologies nAIP

Conference Proceedings ., 2023, 2817, 020038

6. Turimov Mustapoevich, D., Muhamediyeva Tulkunovna, D., Safarova

Ulmasovna, L., Primova, H., Kim, W. Improved Cattle Disease Diagnosis

Based on Fuzzy Logic Algorithms. Sensors ., 2023, 23(4), 2107

7. Primova, H.A., Mukhamedieva, D.T., Safarova, L. .Application of Algorithm

of Fuzzy Rule Conclusions in Determination of Animal's Diseases Journal of

Physics: Conference Series ., 2022, 2224(1), 0120079

8. Primova, H., Safarova, L. The predictive model of disease diagnosis

osteodystrophy cows using fuzzy logic mechanisms. AIP Conference

Proceedings ., 2021, 2365, 050005

9. Safarova, L. Formation of informative signs for predicting the disease of

highly productive cows with non-communicable diseases Journal of Physics:

Conference Series ., 2021, 1901(1), 012049

10. Muhamediyeva, D., Safarova, L., Tukhtamurodov, N. Neutrosophic Sets and

Their Decision-Making Methods on the Example of Diagnosing Cattle

Disease/International Conference on Information Science and

Communications Technologies: Applications, Trends and Opportunities,

ICISCT 2021, 2021

11. DT Muhamediyeva, LU Safarova, SX Eshankulov. Utilizing ensemble

learning methods for the classification of forest cover types. Third

International Conference on Optics, Computer Applications, and Materials

Science (CMSD-III 2023). SPIE. 2024

12. E Rustamov, DT Muhamediyeva, LU Safarova. Development and

management of product knowledge base. Third International Conference on

Optics, Computer Applications, and Materials Science (CMSD-III 2023).

SPIE. 2024

13. DT Muhamediyeva, LU Safarova, SS Nabiyeva. Solving the problem of

classifying forest cover types based on soil characteristics. Third

International Conference on Optics, Computer Applications, and Materials

Science (CMSD-III 2023). SPIE. 2024

2. 14 . Примова Х.А., Сафарова Л. Прогностическая модель диагностике

болезни остеодистрофии у коров с использованием нечеткое множество //ABSTRACTS of the Uzbekistan-Malaysia international online conference

Computational models and technologies August 24-25, 2020, С.143-145

14. Л.У. Сафарова, Л.У.Сафарова, С.С.Набиева Ҳайвонларда неврологик

белгиларни норавшан тизим ёрдамида аниқлашнинг мантиқий моделини

қуриш//Инновацион ва замонавий Ахборот технологияларини таълим,

фан ва бошқарув соҳаларида қўллаш истиқболлари халқаро илмий –

амалий онлайн конференция, 2020 й. 166-169 бетлар.

15. Примова Х.А., Сафарова Л.У. Норавшан тўпламлар назариясидан

фойдаланиб сигирларда остеодистрофия касаллик ҳолатини

башоратлаш моделини қуриш // Муҳаммад ал-Хоразмий авлодлари. –

Тошкент, 2020. – № 2(12). – С.29-32. (05.00.00; №10).

16. Сафарова Л.У. Касаллик ҳолатни аниқлашда баҳолаш ва башоратлаш

моделини қуриш// Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги-ЎзА Илм фан

бўлими (электрон журнал). - Тошкент, 2020 февраль С. 1-7.

17. Сафарова Л.У. Построение параметров функции принадлежности для

оценки состояния болезни высокопродуктивных коров // Проблемы

вычислительной и прикладной математики. – Ташкент, 2021.

18. Сафарова Л.У. Программа диагностирования болезни крупного

рогатого скота с использованием нечеткой модели. // Агентствo по

интеллектуальной собственности РУз. Свидетельство № DGU 10800.

Published

2025-09-18

How to Cite

Safarova Lola Ulmasovna, Fayziyeva Sitora Faxriddinovna, & Raxmatov Raxmonjon Qaxramonovich. (2025). QORAMOLLARDA OSTEODISTROFIYA VA KETOZNI BASHORAT QILISHDA SUN’IY INTELEKT MODELIDAN FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI . TADQIQOTLAR, 70(1), 268-272. https://journalss.org/index.php/tad/article/view/1212