ZERO SUGAR ICHIMLIKLARNING SOG‘LIQQA TA’SIRI: SHAKARLI ICHIMLIKLAR BILAN SOLISHTIRISH VA DIABET BOSHQARUVIDAGI ROLI

Authors

  • Toshmatova G.A Author
  • Erkinov I.A Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: Zero sugar ichimliklar, shakarli ichimliklar, diabet boshqaruvi, sun’iy shirinlovchilar, semirish, yurak-qon tomir kasalliklari, ichak mikrobiotasi, mahalliy ovqatlanish odatlari

Abstract

Annotatsiya:  Ushbu  maqola  O‘zbekistonning  iqtisodiy,  ijtimoiy  va  sog‘liq 
sharoitlarida shakarsiz (zero sugar) ichimliklarning, masalan, Coca-Cola Zero va Pepsi 
Zero kabi mahsulotlarning foydalari va zararlarini tahlil qiladi. Shakarli ichimliklar 
(sugar-sweetened beverages, SSBs) bilan solishtirib, so‘nggi ilmiy tadqiqotlar asosida 
baho beriladi. Maqola 2022-2025 yillardagi chet el tadqiqotlari, shu jumladan JAMA, 
Nature,  American  Diabetes  Association  (ADA)  va  boshqa  nufuzli  manbalarga 
asoslanadi. O‘zbekistonda semirish (10,3% ayollar, 7,8% erkaklar) va 2-toifa diabet 
(13,2% aholi) ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lib, 2024 yildagi shakarli ichimliklarga soliq 
joriy  etilishi  zero  sugar  mahsulotlar  talabini  oshirdi.  Xususan,  diabet  kasallangan 
bemorlar  uchun  zero  sugar  ichimliklar  alternativa  sifatida  ko‘rib  chiqiladi,  ammo 
ma’lum  miqdorda  (moderate)  iste’mol  qilganda  foydalari  va  xavflari  muvozanatli 
baholanadi. Maqsad – muvozanatli tahlil orqali aholiga maslahatlar va takliflar berish. 

References

Foydalanilgan adabiyotlar

1. American Diabetes Association. (2023). Dietary guidelines for Type 2 diabetes.

Retrieved from https://www.diabetes.org/

2. American Diabetes Association. (2025). Non-nutritive sweeteners in diabetes

management. Retrieved from https://www.diabetes.org/

3. American Diabetes Association. (2025). Non-nutritive sweeteners in sports drinks

for diabetics. Retrieved from https://www.diabetes.org/

4. BMJ. (2022). Artificially sweetened beverages and cancer risk. Retrieved from

https://www.bmj.com/

5. Diabetes Care. (2023). Non-nutritive sweeteners and Type 2 diabetes risk. Diabetes

Care, 46(5), 1057. https://doi.org/10.2337/dc22-1478

6. Frontiers in Nutrition. (2025). Stevia-based non-nutritive sweeteners in diabetes

management. Frontiers in Nutrition. Retrieved from

https://www.frontiersin.org/journals/nutrition

7. Healthline. (2023). Are diet sodas safe for diabetics? Retrieved from

https://www.healthline.com/

8. JAMA. (2022). Sugar-sweetened beverages and cardiovascular risk. JAMA.

Retrieved from https://jamanetwork.com/journals/jama

9. JAMA Network Open. (2022). Association of artificially sweetened beverages with

all-cause and cause-specific mortality. JAMA Network Open, 5(6), e2218213.

https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2022.18213

10. Salomova, F. I., Jumakulovich, E. N., & Toshmatova, G. A. (2022). Hygienic Basis

for the Use of Specialized Food for Alimental Prevention of Mastopathy. Journal

of Pharmaceutical Negative Results, 13.

11. Саломова, Ф. И., Ахмадалиева, Н. О., & Тошматова, Г. О. (2022). Шаҳар ва

қишлоқ шароитида таълим олаётган ўқувчилар саломатлигига уларнинг овқатланишининг ва мактаб шароитининг аҳамияти. Услубий тавсиянома.

Тошкент,

12. Тошматова, Г. А. (2024). Талабалар орасида уяли алоқа воситасидан

фойдаланиши ва унинг саломатликка зарари ҳақида тушунчалар тахлили.

13. Salomova, F. I., Sadullayeva, K. A., & Toshmatova, G. (2024). MODERN

SOLUTIONS FOR CLEANING WASTEWATER FROM CAR WASHES.

Central Asian Journal of Medicine, (1), 5-12.

14. Саломова, Ф. И., Садуллаева, Х. А., & Тошматова, Г. А. (2024). Тиббий

таълим сифатини oширишда хорижий ҳамкорлик.

15. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. (2024). O‘zbekistonda diabet

va semirishning epidemiyologiyasi: Shakarli ichimliklarning ta’siri. Retrieved

from https://www.ssv.uz/

16. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. (2025). Semirish va diabet

statistikasi. Tashkent: O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligi.

17. O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligi va Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti.

(2023). O‘zbekistonda ovqatlanish odatlari va shakar iste’moli: Mahalliy tadqiqot.

Retrieved from https://www.who.int/uzbekistan

18. Respublika Endokrinologiya Markazi. (2024). Diabetiklar uchun dieta: Shakarsiz

ichimliklarning foydalari va cheklovlari. Tashkent: Respublika nashriyoti.

19. Samarqand Davlat Universiteti, Tibbiyot fakulteti. (2024). Gazlangan

ichimliklarning O‘zbekiston yoshlariga ta’siri: Shakarsiz variantlar tahlili. Ilmiy

jurnal, 28(3), 78-92.

20. The American Journal of Clinical Nutrition. (2023). Impact of non-nutritive

sweeteners on blood pressure and dental health. The American Journal of Clinical

Nutrition, 117(6), 1186-1194. https://doi.org/10.1016/j.ajcnut.2023.03.015

21. The American Journal of Clinical Nutrition. (2023). Low- and no-calorie

sweetened beverages and weight management. The American Journal of Clinical

Nutrition, 117(6), 1186-1194. https://doi.org/10.1016/j.ajcnut.2023.03.015

22. The Guardian. (2025). The impact of zero sugar drinks on cognitive health.

Retrieved from https://www.theguardian.com/

23. Toshkent Tibbiyot Akademiyasi. (2023). O‘zbekistonda sun’iy shirinlovchilarning

ovqatlanishdagi roli va sog‘liqqa ta’siri. Tibbiyot jurnali, 45(2), 112-125.

24. University Hospitals. (2024). Is diet soda a healthy choice? Retrieved from

https://www.uhhospitals.org/blog/articles/2024/02/is-diet-soda-a-healthy-choice

25. World Health Organization. (2023). Sugar-sweetened beverages and health risks.

Retrieved from https://www.who.int/

Published

2025-09-22

How to Cite

Toshmatova G.A, & Erkinov I.A. (2025). ZERO SUGAR ICHIMLIKLARNING SOG‘LIQQA TA’SIRI: SHAKARLI ICHIMLIKLAR BILAN SOLISHTIRISH VA DIABET BOSHQARUVIDAGI ROLI . TADQIQOTLAR, 70(2), 229-235. https://journalss.org/index.php/tad/article/view/1415