ANTIMIKROBIYAL QARSHILIK — ZAMONAVIY TIBBIYOTNING YASHIRIN INQIROZI
Keywords:
Kalit so‘zlar: antimikrobiyal qarshilik; antibiotiklarga chidamlilik; mikrobiologik xavfsizlik; antibiotiklar; sog‘liqni saqlash; global muammo; JSST; bakteriyalar; infeksion kasalliklar; nanoteknologiya; “One Health” konsepsiyasi; profilaktika; antibiotiklarni nazoratli qo‘llash; sog‘liq siyosati; mikroorganizmlar evolyutsiyasi; farmatsevtik nazorat; rezistentlik mexanizmlari; tibbiy savodxonlikAbstract
Annotatsiya
Antimikrobiyal qarshilik (AMR) zamonaviy tibbiyotning eng xavfli global
muammolaridan biri bo‘lib, bakteriyalar va boshqa mikroorganizmlarning
antibiotiklarga nisbatan chidamlilik darajasining oshishi natijasida oddiy infeksiyalar
ham davolashga yomon javob bermoqda. Ushbu muammo har yili millionlab inson
hayotiga zomin bo‘lmoqda. Maqola narrativ-sistematik tahlil shaklida tayyorlandi.
PubMed, WHO, va Lancet bazalaridan 2019–2025 yillar oralig‘idagi yuqori sifatli
maqolalar, global hisobotlar va meta-tahlillar o‘rganildi. Maqsad — AMR
epidemiologiyasini, asosiy sabablari va global chora-tadbirlarni tizimli tahlil qilishdir.
Tahlil natijasida antibiotiklarga chidamli bakteriyalar soni ortib borayotgani, ayniqsa
E. coli, Klebsiella pneumoniae va S. aureus turlarida keng tarqalganligi aniqlandi.
Yangi antibiotiklar pipelinei sust rivojlanmoqda, biroq bakteriofag terapiyasi, tezkor
diagnostika testlari va Antimicrobial Stewardship dasturlari ijobiy natijalar bermoqda.
References
Foydalanilgan adabiyotlar
1. World Health Organization. (2023). Global Antimicrobial Resistance and Use
Surveillance System (GLASS) Report 2023. Geneva: WHO Press.
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2022). Antibiotic
Resistance Threats in the United States. Atlanta, GA.
3. Holmes, A. H., et al. (2016). Understanding the mechanisms and drivers of
antimicrobial resistance. The Lancet, 387(10014), 176–187.
4. Laxminarayan, R., et al. (2013). Antibiotic resistance — the need for global
solutions. The Lancet Infectious Diseases, 13(12), 1057–1098.
5. Ventola, C. L. (2015). The antibiotic resistance crisis: Causes and threats.
Pharmacy and Therapeutics, 40(4), 277–283.
6. World Bank. (2017). Drug-resistant infections: A threat to our economic future.
Washington, DC.
7. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). (2022).
Antimicrobial Resistance Surveillance in Europe. Stockholm: ECDC.
8. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. (2023). Antibiotiklardan
oqilona foydalanish bo‘yicha milliy hisobot. Toshkent.