BOSH MIYA SHIKASTLANISHLARIDA JARROXLIK TAKTIKASI
Keywords:
Kalit so‘zlar: bosh miya shikastlanishi, jarrohlik taktika, kraniotomiya, gematoma, neyrojarrohlik, reabilitatsiya.Abstract
Annotatsiya: Bosh miya shikastlanishlari zamonaviy tibbiyotda eng og‘ir va
murakkab patologik holatlardan biri bo‘lib, ular inson hayoti va faoliyatiga bevosita
xavf tug‘diradi. Bunday shikastlanishlar turli darajada bo‘lishi mumkin: yopiq, ochiq,
diffuz yoki o‘choqli shaklda kechadi. Har bir holatda jarrohlik taktikasi shikastlanish
turi, og‘irlik darajasi, qon ketish, shish, yoki suyak sinishi kabi omillarga qarab
tanlanadi. Bosh miya jarohatlarida asosiy maqsad — hayotiy muhim markazlarni
saqlab qolish, ichki bosimni kamaytirish, qon aylanishini tiklash va ikkilamchi
asoratlarning oldini olishdir. Shu sababli, bemor holatini tezkor baholash, neyrojarroh,
reanimatolog va diagnost mutaxassislarning hamkorligi juda muhimdir.
Operativ aralashuv zarurati bosh miya ichida gematoma, suyak sinishi yoki miya
moddasining ezilishi aniqlanganda belgilanadi. Jarrohlik usullari orasida kraniotomiya,
dekompressiv trepanatsiya, suyuqlik drenajlash yoki qon pufagini olib tashlash kabi
amaliyotlar qo‘llanadi. Jarrohlikdan oldin kompyuter tomografiyasi (KT) yoki magnit-
rezonans tomografiya (MRT) orqali aniq tashxis qo‘yish zarur. Har bir operatsiya
individual yondashuvni talab qiladi, chunki bosh miya tuzilmasi nozik va hayotiy
markazlarga boydir.
Reabilitatsiya davrida bemorga fizioterapiya, dori-darmon terapiyasi,
neyropsixologik tiklanish va parhez muhim rol o‘ynaydi. Jarrohlik taktikasi
muvaffaqiyatli bajarilganda bemorning hayotini saqlab qolish, harakat va nutq
funksiyalarini tiklash imkoniyati oshadi. Shu bois bosh miya shikastlanishlarida
jarrohlik faqat operatsion mahorat emas, balki aniq tashxis, vaqtida aralashuv va ko‘p
bosqichli reabilitatsiya bilan bog‘liq tizimli yondashuvni talab qiladi. c
References
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ropper, A. H., Samuels, M. A., & Klein, J. P. (2019). Adams and Victor’s
Principles of Neurology. 11th Edition. McGraw-Hill Education.
2. Greenberg, M. S. (2020). Handbook of Neurosurgery. 9th Edition. Thieme Medical
Publishers.
3. Polenov, A. L. (2018). Klinicheskaya neyroxirurgiya. Moskva: GEOTAR-Media.
4. Yusupov, Y. X., Abdurahmonov, T. A., & Raximov, Sh. B. (2021). Neyroxirurgiya
asoslari. Toshkent: Tibbiyot nashriyoti.
5. Bullock, M. R., Chesnut, R., & Clifton, G. (2017). Guidelines for the Management
of Severe Traumatic Brain Injury. Journal of Neurotrauma, 34(1), 1–28.
6. Ganiev, R. A., & Xakimov, U. M. (2020). “Bosh miya shikastlanishlarida jarrohlik
taktikasi va reanimatsion yondashuvlar.” O‘zbekiston Tibbiyot Jurnali, №3, 45–52.
7. Youmans, J. R., & Winn, H. R. (2017). Youmans and Winn Neurological Surgery.
7th Edition. Elsevier.
8. Yuldoshev, S. T., & Karimov, A. O. (2019). “Bosh miya travmalarining klinik
tahlili va operativ davolashning samaradorligi.” Tibbiyotda yangiliklar, №2, 60–66.
9. Aarabi, B., Tofighi, B., & Kufera, J. (2021). Decompressive Craniectomy in
Traumatic Brain Injury: Indications and Outcomes. Neurosurgery Review, 44(2),
655–667.
10. Abdurahmonov, T. (2022). Travmatologiya va neyroxirurgiyada zamonaviy
yondashuvlar. Toshkent: Fan va texnologiya nashriyoti.
