“YAKKA AHMAD VA ERNAZARXON” DOSTONLARIDAGI OBRAZLARNING QIYOSIY TADQIQI

Abstract

ANNOTATSIYASI 
Ushbu  maqola  o  ‘zbek  folklorshunosligi  uchun  muhim  hisoblangan  “Yakka 
Ahmad va Ernazarxon” dostonlaridagi obrazlarning qiyosiy tadqiqiga bag‘ishlangan.  
Maqola magistrlar, mustaqil izlanuvchilar hamda doktorantlar uchun mo‘ljallangan.  
San‘atning boshqa turlari kabi badiiy adabiyot ham hayotni undagi insonlarning 
ruhiy holati, o‘y-fikrlarini aks ettiradi. Inson tasviri yo‘q joyda badiiy adabiyot ham 
bo‘lmaydi. Shunga ko‘ra adabiyotda markaziy o‘rinni egallovchi tushuncha ham obraz 
qahramon  tushunchasidir.  Obraz-timsol  tushunchasini  anglatadi.  Obraz-ijodkorning 
fikrtuyg‘ulari singdirilgan hayot manzarasini anglatadi. Jo‘n qilib aytadigan bo‘lsak, 
badiiy asarda aks ettirilgan inson siymosini anglatadi.  
Ergash Jumanbulbul o‘g‘lining “Yakka Ahmad” dostonida Oqbilak ro‘molining 
uchiga  xat  tugib  jo‘natadi.  O‘zbek  xalqi  orasida  nikoh  to‘yi  marosimlarining  ko 
‘pchilik  uzvlari  ro‘mol,  ro‘molcha  ishtirokida  o‘tadi.  Jumladan,  qiz  va  yigitning 
unashtirilganini  xalqqa  ma‘lum  qilish  maqsadida  “ro‘mol  to‘yi”  o‘tkaziladi. 
O‘zbekistonning deyarli barcha viloyatlarida “ro‘mol to‘yi” nikoh to‘yi marosimlari 
tizimining  tayanch  bo‘g‘inlaridan  hisoblanadi.  N.P.Lobacheva  “ro‘mol 
to‘yi”Qoraqalpoq  nikoh  to‘yining  tarkibiy  qismlaridan  biri  ekanligini  yozgan. 
Markaziy  Osiyoda  yashovchi  boshqa  xalqlar  orasida  ham  bu  an‘ananing  keng 
yoyilganligi nikoh marosimidagi ayni halqaning qadimdan kelayotganligini dalillaydi. 
Ro‘mol bilan bog‘liq marosim, odatlar chegarasi bu bilan cheklanmaydi. Yigit tomon 
qizga  jo‘natgan  sarpolar  taxining  “oq  ro‘mol”dan  boshlanishi,  kuyovning 
go‘shangasiga  kirib,  “soch  silar”  {soch  siypatar}udumida  shoyi  ro‘mol  bilan  kelin 
sochini silashi, nikoh to‘yida ikki yoshning bir oila qurganliklarining ramziy belgisi 
sifatida “ro‘molcha” tarqatilishini esga olish kifoya. Motam marosimida ham mayit 
qabrga  qo‘yilgach,  ro‘molcha  yoki  belbog‘ning  kelganlarga  ulashilishi  bejiz 
emas.Sanab o‘tilgan urf-odatlar ertak va dostonlarda ham o‘z badiiy ifodasini topgan. 1  
“Alpomish” dostonida Qalmoq yurtiga ko‘chib borgan Boysarini ko‘rib kelish uchun 
borayotgan  Surxayl  kampirdan,  Qorajon  yo‘l  bo  ‘lsin,  deb  so‘raganida,  Surxayl 
kampir: Atashtirib ro‘mol berib kelaman,-deb javob beradi.