TIL VA TAFAKKUR O‘RTASIDAGI BOG‘LIQLIK: GO‘DAKLIKDAGI NUTQ RIVOJI VA RUHIY O‘SISH
Keywords:
Kalit so‘zlar: til rivoji, tafakkur, nutq bosqichlari, psixologik o‘sish, kognitiv rivojlanish, Vygotskiy nazariyasi, nutq va ong, bola psixologiyasi, emotsional ifodaAbstract
Pedagogika va psixologiya 3-bosqich talabasi
Annotatsiya
Ushbu ilmiy-ommabop maqolada go‘daklik davrida (0–3 yosh) til va tafakkur
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik chuqur tahlil etiladi. Bola tafakkuri va nutqining
birgalikda rivojlanishi, ularning bir-birini qanday to‘ldirishi va mustahkamlashi
haqidagi nazariyalar yoritiladi. Xususan, Vygotskiy tilni ijtimoiy vosita sifatida talqin
etib, uning tafakkur rivojiga ta’sirini tushuntiradi. Piaget esa nutqni bola bilish
faoliyatining tabiiy davomi deb qaraydi, Bruner esa til va ongning shakllanishida
madaniy va kontekstual omillarga alohida e’tibor qaratadi. Maqolada go‘dakning til
o‘zlashtirishida emotsional aloqa, ota-onaning nutqiy stimulasi, takroriy so‘zlashuv va
mimika-kinezik vositalarning ahamiyati tahlil qilinadi. Shuningdek, bola tafakkurining
bosqichma-bosqich shakllanishi, simvolik fikrlash, tushunchalar bilan ishlash va
muammolarni hal qilishda nutqning o‘rni ko‘rsatib beriladi. Tadqiqotlar asosida til
taraqqiyotining sustligi yoki nutqiy faollikning yo‘qligi bola kognitiv salohiyatiga
qanday salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkinligi muhokama qilinadi. Shu bilan birga,
maqolada amaliy tavsiyalar ham ilgari suriladi — xususan, ota-onalarning bola bilan
muloqot uslublari, pedagoglar tomonidan qo‘llaniladigan nutqni rag‘batlantiruvchi
metodlar va ijtimoiy muhitning ahamiyati kabi masalalar yoritiladi.
References
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Tomasello, M. (2003). Constructing a Language: A Usage-Based Theory of
Language Acquisition. Harvard University Press.
2. Bloom, P. (2000). How Children Learn the Meanings of Words. MIT Press.
3. Vygotsky, L. S. (1962). Thought and Language. MIT Press.
4. Piaget, J. (1923). The Language and Thought of the Child. New York: Harcourt,
Brace.
5. Bruner, J. (1983). Child’s Talk: Learning to Use Language. Oxford University
Press.
6. Kuhl, P. K. (2004). Early language acquisition: Cracking the speech code. Nature
Reviews Neuroscience, 5(11), 831–843.
7. Hoff, E. (2006). How social contexts support and shape language development.
Developmental Review, 26(1), 55–88.
8. Fernald, A. et al. (2013). SES differences in language processing skill and
vocabulary are evident at 18 months. Developmental Science, 16(2), 234–248.
9. Denham, S. A. (1998). Emotional Development in Young Children. Guilford Press.
10. Snow, C. E. (1989). Understanding social interaction and language acquisition:
Sentences are not enough. In M. H. Bornstein & J. S. Bruner (Eds.), Interaction in
Human Development. Erlbaum.